Contaminatie: een enge ziekte?

Contaminatie, het klinkt als iets engs uit een laboratorium. Dat kan het zijn, maar in dit artikel is het gewoon een taalfout. Eentje die veel voorkomt – en je beseft je niet altijd dat anderen zich eraan kunnen irriteren.

Wat is een contaminatie?

Bij een contaminatie haal je woorden of uitdrukkingen met ongeveer dezelfde betekenis door elkaar en maak je er een ‘nieuwe’ maar foute combinatie van. Een paar voorbeelden maken het meteen duidelijk.

• Optelefoneren: opbellen + telefoneren
• Opnoteren: opschrijven + noteren
• Nachecken: nagaan + checken
• Voorprogrammeren: vooraf instellen + programmeren
• Rondcirculeren: rondgaan + circuleren

Ook met uitdrukkingen gebeuren soms creatieve dingen:

• Achter het net vangen: achter het net vissen + bot vangen
• De aap uit de mouw kijken: nu komt de aap uit de mouw + de kat uit de boom kijken
• Dat bepaal ik zelf wel uit: dat bepaal ik zelf wel + dat maak ik zelf wel uit
• Scherp uit de bocht komen: scherp uit de hoek komen + uit de bocht vliegen

Waarom gebeurt dit?

Je hersenen werken snel en soms denk je aan twee mogelijkheden tegelijk. Per ongeluk ontstaat er dan een combinatie die goed klinkt. Je beseft dan niet dat er iets niet klopt. Er zijn ook voorbeelden van contaminaties die nu gewoon in het woordenboek staan, zoals bijvoorbeeld verexcuseren en overnieuw. De eerste combineert verontschuldigen met excuseren, de tweede is een combinatie van overdoen en opnieuw.

Contaminatie gebruiken?

Natuurlijk kun je met opzet een contaminatie gebruiken om iets duidelijk te maken of als een grap. Doe dit alleen in informele teksten en als je het ook nader verklaart. Ik deed het ook in de inleiding van dit artikel met ‘beseft zich’ en ‘zich irriteren’. Ze staan hoog in de contaminatiescorelijst.

Het herkennen van contaminaties is niet makkelijk. De hulp van een taalgevoelige lezer kan dan helpen.