Met de titel van dit artikel ga ik tegen de conventie in dat de titel de lading moet dekken. Dit artikel gaat namelijk helemaal niet over de spelling van de naam van het leesteken, ze mogen namelijk alle drie. Ik kies in dit artikel voor dubbele punt. Waar zou jij voor kiezen?
Dubbele punt v/m/o
1. (taalkunde) leesteken dat een opsomming of een citaat inleidt (:)
2. (wiskunde) een punt waarin iets meervoudig optreedt
Als je in de woordenboeken snuffelt, vind je bovenstaande verklaringen. Dit artikel gaat natuurlijk over de taalkundige variant, maar als ik het daarbij laat wordt dit wel een heel erg kort artikel. Voor de die-hards vertel ik wat meer over de dubbele punt.
Is de taalkundige verklaring voor jou voldoende uitleg? Dan kun je nu stoppen met lezen of nog even naar de dubbele-punt-weetjes onderaan kijken.
Wanneer zet je een dubbele punt?
Je zet een dubbele punt voor een opsomming, aankondiging en een citaat.
1. Dubbele punt voor een opsomming
Als je de opsomming onder elkaar zet, plaats je een dubbele punt aan het einde van de inleidende zin.
Het abonnementassortiment van TekstGevoel bestaat uit:
Een opsomming kan ook in een lopende zin staan.
Op de boodschappenlijst staan: bananen, appels, water en chips.
2. Dubbele punt voor een aankondiging
Je kunt een heleboel dingen aankondigen. Hieronder zie je wat je dan aan kunt kondigen met daarachter een voorbeeld:
- verklaring / uitleg > Het aantal coronabesmettingen daalt sterk: het vaccineren werpt zijn vruchten af.
- conclusie > Er wordt niet veel tekst gebruikt: bij Instagram gaat het voornamelijk om beeld.
- omschrijving > Het was een prachtig kleurenspel: in wisselend tempo vervaagden felle kleuren naar pasteltinten.
- toelichting > Je moet rekening houden met de actuele ontwikkelingen: er mag steeds meer, maar afstand houden geldt nog steeds.
3. Dubbele punt voor een citaat
Door het zetten van een dubbele punt voor een citaat geef je aan dat wat er volgt door een ander is/wordt gezegd. Je zet een dubbele punt als:
- het citaat dat volgt uit een hele zin bestaat > Hij antwoordde: ‘Ik zet alles op alles om te winnen.’
- het citaat in een lopende zin staat waarin je geen aanhalingstekens zet > Hij gaf antwoord op de vraag: wat volgt hierna?
Let op
Je zet geen dubbele punt als het citaat in een lopende zin wordt genoemd waarin je wel aanhalingstekens zet > De gedachte ‘Ik ga het niet redden’ kwam geen moment bij hem op.
Dubbele punt en hoofdletter
Als die dubbele punt er dan staat, volgt er dan een hoofdletter? Je schrijft een hoofdletter als:
- er een conclusie, verklaring, toelichting, enz. volgt die uit meer zinnen bestaat > Kortom: Er wordt op Instagram niet veel tekst gebruikt. Het is een visueel platform. Veel mensen plaatsen hashtags die het beeld omschrijven.
- de opsomming uit hele zinnen bestaat > Behang aanbrengen: Trek een loodrechte lijn op de muur. Knip de behangbanen op maat. Breng de lijm aan. Plak de eerste baan recht langs de loodlijn. Veeg aan met een behangborstel.
- er een citaat volgt dat uit een hele zin bestaat > De journalist vroeg: ‘Waarom heb je die keuze gemaakt?’
- het eerste woord erna zelf een hoofdletter heeft > De volgende artiesten treden op: Maan, Snelle, Typhoon en Guus Meeuwis.
Bijzondere variant: pleonastische dubbele punt
Om de pleonastische dubbele punt te begrijpen moet je eerst weten wat en pleonasme is.
Een pleonasme is een zogenaamd stijlfiguur waarbij een onlosmakelijke eigenschap van een begrip wordt benoemd met een ander woord. Bekende voorbeelden zijn groen gras, witte sneeuw, pasgeboren baby, hete zon.
Je zet een dubbele punt voor een aankondiging, maar soms staat er in een zin al een woord dat die aankondiging aangeeft waardoor een dubbele punt ‘pleonastisch’ is. Je mag na die woorden toch een dubbele punt zetten omdat dat duidelijker is. Aan welke woorden je dan moet denken? Nou deze: Advies, Anders gezegd, Concluderend, Dat wil zeggen, In het kort, Kortom, Let op, Met andere woorden, Opmerking, Over … gesproken, Samengevat, Tip.
Dubbele-punt-weetjes
- Gebruik maar één dubbele punt per zin. Kies in plaats van een tweede dubbele punt voor een punt of puntkomma.
- Na briefhoofdaanduidingen Betreft, Onderwerp, Kenmerk volgt een dubbele punt.
- Er komt geen dubbele punt na NB, PS en Ten eerste …
- Je zet ook geen dubbele punt na zoals en bijvoorbeeld.
- Na de dubbele punt zet je een spatie.
- De dubbele punt behoort samen met de , ; – ( ) tot de geleders.
Meer lezen over leestekens?
In andere artikelen in het kader van lezen over leestekens lees je over:
Nuttige informatie? Deel het dan met anderen door middel van de knoppen hieronder.
Geef een reactie