De komma is best een lastig leesteken. Waar zet je zo’n ding? Het goede nieuws: er zijn geen vaste regels voor kommagebruik. Er zijn wel algemene uitgangspunten, gebaseerd op de vaste gewoonten van een meerderheid van de ‘zorgvuldige’ taalgebruikers. Weten wat die komman**kers doen?
komma v/m/o
1. (taalkunde) een leesteken dat een pauze aangeeft, weergegeven met symbool ,
2. (muziek) een klein stelselmatig verschil in toonhoogte veroorzaakt door een andere benadering van het spellingsprobleem
3. (wiskunde) symbool om bij breuken de eenheden van het gebroken deel te scheiden
De belangrijkste ‘regel’: gebruik zo min mogelijk komma’s. Als je veel komma’s in een zin nodig hebt, zet je te veel informatie in één zin. Dat maakt het lezen er niet makkelijker op. Deel de zin liever op in kortere zinnen.
Functies van de komma
Een komma kan drie verschillende functies hebben:
1. Structuurkomma
De structuurkomma zorgt voor leesbare zinnen. Je zet bijvoorbeeld komma’s tussen opsommingen of je brengt structuur aan in hoofd- en bijzinnen.
Voorbeeld: Zo ontstond er een toename van het aantal dieselauto’s, omdat bepaalde diesels ook onder het gunstige tarief van 14 procent bijtelling vielen.
> Het cursieve deel is de hoofdzin. Het deel na de komma is de bijzin.
** Bonustip **
Hoofd- en bijzinnen herken je aan de woordvolgorde: in hoofdzinnen staat de persoonsvorm (in deze zin ontstond) meestal op de tweede plaats, in bijzinnen staat de persoonsvorm meestal verder naar achteren (in deze zin vielen).
2. Leeskomma
De leeskomma geeft houvast bij het hardop lezen van een tekst. Je hoort dan een korte rust.
Voorbeeld: Hoe dan ook, als je rekening houdt met onderstaande zaken, wordt je verhaal beter leesbaar.
3. Betekeniskomma
Deze komma verheldert de betekenis van een zin.
Voorbeeld: Het team redt een hert dat zwanger is, van een groep stropers.
> Zonder komma is het hert niet zwanger van een reekalfje, maar verwacht ze een groep stropers.
Komma voor maar en meer ‘regels’
In totaal zijn er 37 ‘regels’ voor kommagebruik. Ik beperk me hier tot de meest voorkomende situaties waarin je een komma kunt zetten. Ben je toch nieuwsgierig naar alle 37 regels? Je kunt ze vinden in de Schrijfwijzer van Jan Renkema.
Zet een komma:
– tussen twee of meer hoofdzinnen zonder voegwoord
Voorbeeld: De mensen verstonden elkaar niet meer, de bouw liep spaak, de toren werd niet afgebouwd.
– tussen hoofdzinnen met een voegwoord. De komma staat dan voor het voegwoord
Voorbeeld: Sommige studenten ervaren die spanning als een gezonde focus, maar de meeste vinden het maar vervelend.
– tussen hoofdzin en bijzin (1) of een bijzin en hoofdzin (2)
Voorbeeld:
1. Hij liep heel snel, omdat hij voor de bui binnen wilde zijn.
2. Hoge instapeisen voor nieuwkomers of niet, Leuven scoort hoog in internationale wetenschappelijke ranglijsten.
– tussen twee werkwoordsvormen die niet tot dezelfde deelzin behoren
Voorbeeld: Pas toen Parijse modeontwerpers in de jaren tachtig teksten op hun creaties aanbrachten, kregen ze een decoratieve en grappige functie.
– tussen de delen van een opsomming
Voorbeeld: Deze kunstenaar maakt foto’s, schilderijen, tekeningen en sculpturen.
– tussen gelijkwaardige bijvoeglijke naamwoorden
Voorbeeld: Mijn tante heeft mooie, nieuwe, blauwe schoenen.
– voor voegwoorden zoals maar, want, of, dus, echter, hoewel, omdat, opdat, zodat, indien, aangezien en terwijl
Voorbeeld: Vast wel, maar het kan geen kwaad om bij het schrijven van je verhaal het CCC-model in je achterhoofd te houden.
– voor en na een bijstelling
Voorbeeld: Stef Blok, minister van Buitenlandse Zaken, bood excuses aan voor zijn uitspraken.
– tussen twee persoonsvormen
Voorbeeld: Wat zij gedaan heeft, is heel bijzonder.
– na de aanhef van een brief of mail
Voorbeeld: Geachte mevrouw Van Beek,
– na de afsluitende groet van een brief of mail
Voorbeeld: Hartelijke groet,
– voor en/of na een aanspreking
Voorbeeld:
Johan, is deze sessie nuttig?
Kijk, jongen, zo zijn we niet getrouwd.
Kommavragen
Is het waar dat er nooit een komma voor ‘en’ mag staan?
Nee, dat is niet waar. Een komma bepaalt soms de betekenis van een zin en is dan nodig om misverstanden te voorkomen.
Voorbeeld: Foliumzuur en vitamine C zijn onder andere goed voor de vermindering van de vermoeidheid, en de weerstand.
> Als er geen komma voor ‘en’ staat, dan zorgen foliumzuur en vitamine C ook voor vermindering van de weerstand en dat is niet het geval.
Heb jij nog vragen over de komma? Ik beantwoord ze graag.
Meer lezen over leestekens?
Dat kan, bijvoorbeeld over:
Delen van dit artikel mag, graag zelfs. Je kunt dat doen met de buttons hieronder.
Geef een reactie