Tja, een puntkomma, wat moet je daar dan mee? Eigenlijk is het een beetje een twijfelgeval, omdat dit leesteken het midden houdt tussen, je verwacht het niet, een punt en een komma. Het zetten van een puntkommma vraagt daarom wat meer taalgevoel en misschien is dat de reden dat we zo weinig puntkomma’s zien.
Puntkomma v/m/o
1. (taalkunde) een leesteken dat twee nauw aan elkaar gerelateerde zinnen tot een geheel verbindt (;)
In de Schrijfwijzer wordt het populair geformuleerd: ‘bij aarzeling tussen een punt en een komma zet men ze beide.’ Even voor de goede orde: niet achter elkaar, maar een punt met daaronder een komma. Maar …, wanneer aarzel je tussen een punt en komma?
Basisregels voor de puntkomma
Om het aarzelmoment een ‘gezicht’ te geven is het handig om in ieder geval twee regels te weten:
1. Zet een puntkomma tussen twee nauw gerelateerde zinnen
De puntkomma sluit een mededeling af, maar geeft ook aan dat er een direct verband is met de volgende mededeling.
We hadden een kwakkelwinter; er viel wel sneeuw maar we konden niet schaatsen.
2. Gebruik een puntkomma in opsommingen
- Zet een puntkomma tussen langere onderdelen of als komma’s voor verwarring kunnen zorgen. In het volgende voorbeeld geven de puntkomma’s aan dat de training uit drie onderdelen bestaat.
We hadden een heftige training: warming-up; loopoefeningen, conditietraining, balvaardigheid; coolingdown met rek- en strekoefeningen.
- Gebruik een puntkomma in opsommingen als je een zin in delen hakt. Het eerste deel van de zin begint met een hoofdletter, de delen van de opsomming met een kleine letter. Achter elk deel zet je een puntkomma en achter het laatste deel een punt.
Je kunt voor het schrijven van een tekst vier stappen doorlopen:
- het begint met denken;
- vervolgens maak je een eerste opzet;
- dan ga je schrijven en schaven;
- na het opmaken, herlezen en verbeteren ben je klaar.
***
Even een tip uit de praktijk: let op als je de optie ‘Zinnen met een hoofdletter beginnen’ aan hebt staan. Na iedere harde return maakt Word van een kleine letter een hoofdletter en dat is bij de onderdelen van de opsomming in het bovenstaande voorbeeld dus niet de bedoeling.
***
Met de basisregels ben je al goed op weg. Wil je meer weten? Lees dan nog even verder om een puntkomma-expert te worden.
Verschil tussen punt, komma en puntkomma
Wat je ook kan helpen bij het beoordelen van ‘de aarzeling’, is het verschil weten tussen de leestekens. Het verschil komt tot uiting in pauze, intonatie en samenhang.
1. Pauze
De komma staat voor een korte pauze, de punt voor een lange. En je raadt het al, de pauze van een puntkomma zit daartussenin. Je moet dus de zin hardop voorlezen om te horen welk leesteken in aanmerking komt.
2. Intonatie
- Voor een komma gaat de toon iets omhoog en volgt er een korte rust.
- Voor een puntkomma gaat de toon iets omlaag met een iets langere rust omdat de mededeling nog niet helemaal is afgelopen.
- Voor de punt gaat uiteindelijk de toon nog verder omlaag en is de rust lang omdat de mededeling is afgelopen.
Ook hier moet je de zin hardop voorlezen om te horen welk leesteken je kunt gebruiken. Om te oefenen met de intonatie, staat hieronder dezelfde zin in drie varianten.
In Nederland zijn 2,5 miljoen volwassenen laaggeletterd; zij hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
In Nederland zijn 2,5 miljoen volwassenen laaggeletterd, zij hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
In Nederland zijn 2,5 miljoen volwassenen laaggeletterd. Zij hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
3. Samenhang
De puntkomma staat tussen twee zinnen om aan te geven dat een mededeling nog niet is afgerond en dat er nog een deel volgt dat nauw samenhangt met het eerste deel.
Alsjeblieft en alstublieft betekenen hetzelfde; alstublieft is de beleefdheidsvorm die je gebruikt als je iemand met u aanspreekt.
Puntkomma of dubbele punt?
Ben je er nog? Dan leg ik ook het verschil tussen de puntkomma en de dubbele punt nog even uit. De puntkomma geeft een samenhang aan tussen twee complete zinnen. Na een dubbele punt volgt een aankondiging; dat kan bijvoorbeeld een conclusie, een verklaring of een omschrijving zijn.
De minister-president deelde het besluit mee; de Kamerleden mochten niets zeggen over het betreffende onderwerp. > de minister-president deelt zelf het besluit mee.
De minister-president deelde het besluit mee: de Kamerleden mochten niets zeggen over het betreffende onderwerp. > de minister-president deelt het besluit mee dat de Kamerleden niets mogen zeggen over het betreffende onderwerp.
Puntkomma-weetjes
- Voor een puntkomma staat geen spatie; na een puntkomma volgt wel een spatie.
- Na een puntkomma komt er geen hoofdletter, tenzij het om een naam gaat.
- Waar een puntkomma staat, kan een punt vaak ook. Dan komt het op je taalgevoel aan om te bepalen of er voldoende samenhang is om te kiezen voor een puntkomma.
- Een puntkomma staat in principe tussen twee complete zinnen. Daarom kan er ook altijd aan punt in plaats van de puntkomma.
- De puntkomma behoort samen met de , : – ( ) tot de geleders.
Meer lezen over leestekens?
In andere artikelen in het kader van lezen over leestekens lees je over:
Nuttig artikel? Deel het dan met anderen door middel van de knoppen hieronder.
Geef een reactie